بازارگردانی در بورس چیست؟
تجربه «بازارسازی» در بورس تهران
دنیای اقتصاد – گروه بورس: طرح بازارسازی سهام از مدت‌ها پیش در سازمان بورس در دست بررسی و مطالعه بود، حتی از سال‌ها پیش عملیات جمع‌آوری صف‌های خرید و فروش توسط سهامدار عمده که به عملیات بازار گردانی شهرت یافته بود در جریان بود، اما این طرح بیشتر جنبه حمایتی داشت و هیچ سودی برای سهامدار عمده شرکت در بازارگردانی در بورس چیست؟ برنداشت.
اما در ۳ سال گذشته عملیات بازارگردانی بر روی سهام کوچکی که برای رونق معاملات و حفظ سهام شناور آزاد در این زمینه مجوز دریافت می‌کنند، آغاز شده است. به این ترتیب سهامی نظیر کابل‌های مخابراتی شهیدقندی، سینادارو، کابل البرز، سرمایه‌گذاری پردیس و آرتاویل تایر تجربه بازارسازی به شیوه جدید را پشت‌سر گذاشتند.
در همین راستا علی صحرایی، مدیر نظارت بر بازار شرکت بورس در گفت‌وگو با خبر نگار ما، زوایای گوناگون عملیات بازارسازی سهام در بورس تهران را تشریح کرد.
بازارساز سهام به چه کسی گفته می‌شود و بازارسازی چگونه انجام می‌شود؟
بازارسازی عملیاتی است که به منظور افزایش نقدینگی برای سهامداران جز و کنترل دامنه نوسان قیمت انجام می‌شود. همچنین براساس این تعاریف، بازار ساز شخصی است که به موجب قرارداد با یک شرکت بورسی، قسمتی از منابع خود را به منظور عملیات بازارسازی اختصاص داده است. سهامدار عمده می‌تواند راسا بازارسازی کند.
در خواست بازارسازی که شامل نام بازارساز، شرکت مورد نظر، دوره بازارسازی، کل سهام تعهد شده در دوره بازارسازی، تعداد سهام تعهد شده روزانه بازارساز و حداکثر خرید سهام از هر کد معاملاتی در یک روز توسط بازار ساز است از سوی سازمان مورد بررسی قرار بازارگردانی در بورس چیست؟ گرفته و در صورت مقبولیت تمامی موارد، به عنوان در خواستی قابل اجرا مورد پذیرش قرار می‌گیرد.
چه شرکت‌هایی اقدام به بازارسازی می‌کنند؟
شرکت‌هایی که می‌خواهند تعداد سهام شناور آزاد در تابلوی معاملاتی را حفظ کنند و سهامدار خرد زیادی دارند، در کنار شرکت‌هایی که افزایش سرمایه می‌دهند و سهم شناور آزاد کافی را ندارند می‌توانند از طریق بازارسازی سهامدار عمده یا یک شرکت تامین سرمایه، شرایط مزبور را حفظ کنند.
نحوه معاملات سهامی که بازارسازی در آن صورت می‌گیرد به چه شکل انجام می‌شود؟
در سیستم جدید بازارسازی، دامنه نوسان سهام تا ۸ درصد افزایش پیدا می‌کند که این موضوع در قرارداد و مجوزی که بازارساز از سازمان بورس دریافت می‌کند، ذکر می‌شود. البته تعیین دامنه نوسان بستگی به توافق‌های انجام شده و همچنین شرایط سهم دارد. از سوی دیگر حجم مبنا برای شرکتی که بازارسازی در آن صورت می‌گیرد در دوره بازارسازی برداشته می‌شود. بازارساز همچنین موظف است سفارش‌های خود را با یک دامنه مظنه وارد سیستم معاملات کند؛ به این معنی که بازارساز باید سفارش‌های فروش خود را بالاتر از سفارش خرید و به‌صورت همزمان وارد سیستم معاملات کند.
این دامنه‌ها برای چیست و چگونه تعیین می‌شود؟
اگر به‌طور مثال بازار گردان، سهام یک شرکت را ۱۰۰ تومان خریداری کند، موظف است همزمان سفارش فروش آن سهم را بالاتر وارد سامانه معاملات کند. واردشدن سفارش‌های خرید و فروش به‌صورت همزمان باعث می‌شود تا بازارساز قیمتی را ارائه دهد که نزدیک‌ترین قیمت به ارزش ذاتی سهم است.
تفاوت شیوه جدید بازارسازی با شیوه قدیم در چیست؟
در سیستم قبلی معمولا هیچ سودی نصیب سهامدار عمده شرکت نمی‌شد و صرفا از سهم حمایت می‌شد؛ اما براساس روش جدید، بازارساز سهم از این عملیات سود به دست خواهد آورد. بازار ساز سهام را ارزان‌تر می‌خرد و آن را گران‌تر می‌فروشد و از این کار سود به دست خواهد آورد؛ ضمن اینکه مکانیسم بازارگردانی به‌گونه‌ای است که بازارساز را مجبور می‌کند که قیمتی را ارائه دهد که معتقد است ارزش ذاتی یک سهم است.
مزایا و منافع بازارسازی چیست؟
سازمان بورس به بازارسازها در کارمزد معاملات تخفیف خواهد داد. ضمن اینکه هزینه جایگاه معاملاتی بازارگردانها رایگان خواهد بود مهم‌تر از اینها، اجرای عملیات بازارسازی در امتیازدهی و رتبه‌بندی کارگزاران لحاظ می‌شود.
کارگزاران در سود بازارسازی سهیم شوند
در همین حال مجید عشقی، مدیرعامل کارگزاری تدبیرگران فردا که سابقه بازارسازی چند سهم را دارد نیز در این گفت‌وگو به کاستی‌هایی اشاره کرد که مانع حضور جدی کارگزاران در زمینه بازارسازی می‌شود.
دلیل عدم تمایل کارگزاران برای رونق دادن به بازارسازی و گسترش این موضوع در شرکت‌های بزرگ چیست؟
بازارسازی فرآیندی است که کارگزار را درگیر می‌کند و وظیفه‌ای بالاتر از یک خرید و فروش را از کارگزار می‌طلبد تا عملیات بازارسازی به بهترین وجه ممکن انجام شود.
این در حالی است که ارتباطات بین کارگزار، بازارساز و سرمایه‌گذار تامین‌کننده منابع به درستی تعریف نشده تا کارگزار بتواند علاوه بر کارمزد خرید و فروش در سود ناشی از این فرآیند نیز شریک شود.
از سوی دیگر در بورس ما، سهامداران به دنبال شیب‌های تند قیمتی حرکت می‌کنند و این در حالی است که عملیات بازارسازی مانع از نوسان‌های شدید قیمتی در سهم می‌شود. بر این اساس ازنظر سهامداران، شرکتی که عملیات بازارسازی دارد به رشد قیمتی نمی‌رسد و نمی‌تواند حرکت قابل‌توجهی داشته باشد.
مزایای اجرای عملیات بازارسازی در بازار سرمایه چیست؟
معامله‌گران باید توجه کنند بازارسازی علاوه بر از بین بردن صف‌های خرید و فروش، نقدشوندگی و خرید و فروش سهام را تضمین می‌کند. بنابراین اطمینان سرمایه‌گذاران در این سهام افزایش می‌یابد. این در حالی است که کارگزار با بازارگردانی در بورس چیست؟ مطالعه کارشناسی قیمت‌های خرید و فروش را تعیین می‌کند که نشان‌دهنده ارزندگی سهام در این قیمت‌ها است.
چگونه می‌توان بازارسازی را در بورس رونق داد؟
کارگزاران باید در این حوزه فعالیت خود را افزایش دهند تا با بازاریابی بیشتر اقدام به فرهنگ‌سازی برای عملیات بازارگردانی صورت دهند.
در گذشته عملیات بازارسازی فقط در زمانی اتفاق می‌افتاد که سهم در قیمت‌های بالا با صف فروش بازارگردانی در بورس چیست؟ مواجه می‌شد و بازارساز به صورت سهمیه‌ای در قیمت مدنظر اقدام به خرید می‌کرد که کمکی به ایجاد تعادل قیمتی نمی‌کرد و اصلا منطقی نبود. این در حالی است که شیوه جدید بازارسازی با فرهنگ‌سازی می‌تواند جایگاه ویژه‌ای را در میان معامله‌گران کسب کند.
بازارگردانی در بورس چیست؟/ فرآیند اعطای مجوز بازارگردانی
فعالیت‌های بازارگردان طبق دستورالعمل با هدف تنظیم عرضه و تقاضا، تجدید دامنه نوسان قیمت و افزایش نقدشوندگی ورقه بهادار انجام می‌شود.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شبکه ایران کالا، سهامداران بازار سرمایه همچون سایر سرمایه گذاران پیش از سرمایه گذاری باید مجموعه ای از آموزش ها را فرا بگیرند. این روزها فعالیت در بورس بیش از هر زمان دیگری به دغدغه گروهی از افراد تبدیل شده است، به همین دلیل قصد داریم شما را با یکی از مفاهیم بازار سرمایه آشنا کنیم.
در تعریف بازارگردانی باید گفت فعالیت‌های بازارگردان طبق دستورالعمل با هدف تنظیم عرضه و تقاضا، تحدید دامنه نوسان قیمت و افزایش نقدشوندگی ورقه بهادار انجام می‌شود و بازارگردان نیز شخص موضوع بند ۱۵ ماده قانون بازار اوراق بهادار بوده که با مجوز سازمان بورس، اوراق بهادار معینی را بازارگردانی می‌کنند.
در این میان دامنه مظنه نیز دارای اهمیت بوده که به معنای حداکثر اختلاف بین قیمت سفارش خرید و سفارش فروش هر ورق بهادار به درصد است، بازارگردان آن ورقه بهادار را در سامانه معاملات بورس وارد می‌کند. این درصد نسبت به قیمت سفارش خرید محاسبه می‌شود.
فرآیند اعطای مجوز بازارگردانی
برای اخذ مجوز بازارگردانی، متقاضی درخواست خود را برای بازارگردانی ورقه بهادار، به بورس ارائه می‌کند. این تقاضا باید براساس تعهدات متقاضی در مورد دامنه مظنه باشد.
شروع فعالیت بازارگردانی نیز برای هر ورقه بهادار، منوط به صدور مجوز فعالیت بازارگردانی توسط بورس خواهد بود و شرکت‌های کارگزاری که صلاحیت انجام فعالیت بازارگردانی را دارند، توسط سازمان به بورس اعلام خواهند شد تا بورس ظرف حداکثر ۱۵ روز پس از دریافت درخواست متقاضی، نظر خود را جهت اجازه شروع فعالیت بازارگردانی به متقاضی اعلام کند. در صورت موافقت با شروع بازارگردانی، شرایط بازارگردانی و تاریخ آغاز و پایان فعالیت مزبور در مجوز اعطایی ذکر خواهد شد.
وظایف و اختیارات بازارگردان
مجوز فعالیت بازارگردانی در شرایطی حداکثر برای یک ساله و قابل تمدید است که در دستورالعمل جدید بازار گردانی، وظایف و اختیارات بازارگردان تعیین و تعریف شده است.
براین اساس طبق ماده ۶، بازارگردان فعالیت بازارگردانی ورقه بهادار را در کد بازارگردانی انجام می‌دهد.
برای انتقال ورقه بهادار به کد بازارگردانی، بازارگردان باید فرمی را که به تایید مالک یا مالکان ورقه بهادار رسیده تکمیل و به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی تسلیم کند تا تعداد ورقه بهادار معین شده در فرم، توسط این شرکت به کد بازارگردانی ورقه بهادار منتقل شود.
در این میان بازارگردان موظف است برای انجام امور بازارگردانی هر ورقه بهادار، ایستگاه معاملاتی و مسئول انجام معاملات جداگانه‌ای را طبق مقررات اختصاص دهد و علاوه بر این تمام معاملات ورقه بهادار، دریافت‌ها، پرداخت‌ها، هزینه‌ها و درآمد‌های مرتبط با بازارگردانی را در سر فصل حساب‌های جداگانه ثبت و در مقاطع ۳ ماهه به سازمان و شرکت بورس گزارش کند.
این در حالی است که بازارگردان موظف است، سفارش‌های خرید و فروش خود را با رعایت شرایط سه گانه ایی وارد سامانه معاملات بورس کند. شرط اول این است که قیمت‌های پیشنهادی در این سفارش‌ها باید در دامنه مجاز نوسان باشند.
در دومین شرط نیز تفاوت بین کمترین قیمت خرید در سفارش‌های خرید و بیشترین قیمت فروش در سفارش‌های فروش بازارگردان، حداکثر برابر دامنه مظنه باشد و طبق سومین شرط حجم سفارش‌های خرید و فروش باید با یکدیگر برابر و هر یک معادل یا بیش از حداقل سفارش انباشته باشد.
در صورتی که در اثر انجام معامله، حجم سفارش خرید یا فروش کمتر از حداقل سفارش انباشته شود یا تساوی میان آنها از بین برود، بازارگردان موظف است حداکثر ظرف ۲ دقیقه، حجم سفارش‌های مزبور را با یکدیگر برابر و معادل یا بیش از حداقل سفارش انباشته کند. براساس دیگر وظایف تعریف شده، بازارگردان برای تامین منابع مالی یا اوراق بهادار مورد نیاز خود می‌تواند در قالب قرارداد از مشارکت سایرین استفاده کند.
توافق مزبور می‌تواند شامل حق الزحمه مدیریت و مشارکت در سود و زیان قرارداد باشد. قرارداد تامین مالی فعالیت بازارگردانی، باید مطابق نمونه دستورالعمل بازار گردانی تنظیم شود.
یکی دیگر از ارکان اوراق بهادار اسلامی بازارگردان است. بازارگردان، کارگزار معامله‌گر یا شرکت تامین سرمایه‌ای است که با اخذ مجوز لازم با تعهد به افزایش نقدشوندگی و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق و تحدید دامنه نوسان قیمت آن، به داد و ستد آن اوراق می‌پردازد.
بازارگردان اوراق اجاره توسط بانی معرفی و در صورت کفایت سرمایه با تأیید سازمان انتخاب می‌گردد. (ماده ۹ دستورالعمل انتشار اوراق اجاره)
یکی از وظایف بازارسازان یا بازارگردانان متخصص بورس حفظ بازارِ روان و منظم است. به همین دلیل هر وقت که تعادل سهام‌های تخصیص داده شده به آنها به هم بخورد آنها وارد عمل شده و با خرید و فروش سهام به حساب خود به تعدیل عرضه و تقاضا کمک می‌کنند. به همین دلیل آنها باید سرمایه کافی داشته باشند. در واقع بازارگردانان همزمان نقش خریدار و فروشنده اوراق بهادار را بر عهده دارند.
بازارگردانی در دو مفهوم مطرح است. در یک معنی، بازارگردانی یعنی مدیریت بازار که شامل برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل امور گوناگون بازار و ابعاد مختلف بازاریابی است. در معنی دیگر بازارگردانی به معنی واسطه شدن در معاملات و خرید کالایی به نام خود و فروش آن است. آنچه مورد نظر ما در این بحث است معنی دوم بازارگردانی است.
بازارگردان نهادی است که در روان کردن بازار ثانویه اوراق بهادار نقش دارد و زمانی که بازار اوراق بهادار با کسادی روبه‌رو می شود این نهاد با خرید و فروش سهام به روانی بازار کمک می‌کند. بازارگردان موظف است تا در مواقعی که دارنده اوراق به نقدینگی نیاز دارد و خواهان فروش اوراق خویش در بازار ثانویه است، اما به دلیل رکود بازار خریدار مناسبی برای اوراق ندارد اوراق را از دارنده خریداری کند، همچنین بازارگردان به تبادل اوراق اشتغال دارد.
از یک سو اوراق را خریداری و از سوی دیگر به فروش آنها مبادرت می‌ورزد. از این رو به لحاظ حقوقی بازارگردان مانند هر خریدار دیگر اوراق عمل می کند و تفاوت این نهاد با خریدار عادی اوراق در این است که بازارگردان موظف به خرید اوراق در وضع کسادی بازار اوراق بهادار است.
نظر به ضرورت بازارگردانی اوراق اجاره قبل از سررسید نهایی، قراردادی میان نهاد واسط و بازارگردان منعقد می‌گردد. عمل بازارگردان در اوراق اجاره بسته به اینکه دارایی که اوراق مذکور برای خرید آن صادر شده باشند منقول یا غیرمنقول باشد، تجاری یا غیر تجاری محسوب می‌شود.
با این توضیح که اگر دارایی مذکور منقول باشد به واسطه اینکه خرید و فروش اوراق به منزله انتقال دارایی مشاع از فردی به فرد دیگر است، عمل بازارگردان مطابق بند یک ماده ۲ قانون تجارت که مقرر می‌دارد: «خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره . » تجاری تلقی می‌شود و بازارگردان نیز تاجر خواهد بود. اما اگر دارایی پایه انتشار ارواق اجاره غیرمنقول باشد و مورد دادوستد قرار گیرد انتقال اموال غیرمنقول تلقی شده و مطابق ماده ۴ قانون تجارت به هیچ وجه تجاری تلقی نخواهد شد.
در قرارداد نمونه‌ای که پیرامون بازارگردانی طراحی شده است بازارگردان موظف است وجه التزام تأخیر در تأمین منابع نهاد واسط را به موجب ضمانت‌نامه بانکی نزد نهاد واسط به ودیعه بگذارد. این امر از آن روست که بازارگردان به منظور خرید اوراق باید مبالغی در اختیار داشته باشد و به موقع این مبالغ را به فروشنده سهام یا اوراق بهادار بپردازد. برای تاخیر در این پرداخت قانونگذار معین نموده تا وجه التزامی از بازارگردان گرفته شود تا در صورت ندادن وجوه و یا تاخیر در پرداخت مبالغ مربوط به اوراق بهادار از محل وجه التزام مذکور، خسارات تامین شود.
ماهیت حقوقی قرارداد بازارگردانی در اوراق بهادار به نوعی «تعهد خرید» است. این قرارداد از نوع قرارداد‌های ذیل موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی و لازم الاجراست. تعهد بازارگردان این است که متعهد می‌شود در صورتی که اوراق بهادار در بازار ثانوی به فروش نرسید اوراق مذکور را خریداری نموده و سپس آن را به نام خویش به فروش رساند.
فرمول صحیح بازارگردانی
هدف اصلی بازارگردانی «افزایش نقدشوندگی» و نه لزوما حمایت از قیمت سهام به هر قیمتی باشد، پس باید طبق دستورالعمل بازارگردانی اختیار تعیین کلیه پارامترهای بازارگردانی به بازارگردان داده شود.
روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: علیرضاتوکلی کاشی معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایراناگر گفت: هدف اصلی بازارگردانی «افزایش نقدشوندگی» و نه لزوما حمایت از قیمت سهام به هر قیمتی باشد، پس باید طبق دستورالعمل بازارگردانی اختیار تعیین کلیه پارامترهای بازارگردانی به بازارگردان داده شود.
در قسمت‌های قبلی تلاش شد تا مختصات اصلی یک بازارگردانی درست تشریح شده و اشکالات و آثار سوء بلندمدت شیوه فعلی بازارگردانی بیان شود. در این قسمت ضمن تشریح انگیزه هر یک از ذی‌نفعان بازار در حفظ وضع موجود، راهکارهای پیشنهادی برای بهبود و اصلاح شیوه بازارگردانی در بازار سهام تشریح خواهد شد.
مدیران بورسی و سیاست‌گذاران اقتصادی: افزایش قیمت سهام سبب رشد شاخص بورس و جلوگیری از افت قیمت سهام، سبب جلوگیری از افت شاخص بورس می‌شود و متاسفانه عدد شاخص بورس به‌عنوان معیار موفقیت مدیران بورس‌ها و همچنین سیاست‌گذاران اقتصادی تلقی می‌شود – هرچند این نوع نگاه از اساس نادرست است- بنابراین این مسوولان انگیزه حفظ قیمت سهام در سطوح بالا را دارند.
مردم: که عمدتا در غیاب یک سیستم درست هدایت به سوی سرمایه‌گذاری از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری، در دام کلاهبرداران فضای مجازی افتاده‌اند و طبیعتا امیدوارند یک نفر از آنها در مقابل این زیان حمایت کند. این گروه هم علاقه‌مند هستند تا بازارگردانان برخی از سهم‌ها را در قیمت‌های غیرمنصفانه امروز از ایشان خریداری کنند. (منکر وجود برخی سهم‌ها با قیمت‌های درست نیستیم، اما عمده سهم‌هایی که امروز انتظار می‌رود بازارگردانها آنها را از مردم بخرند، دقیقا همان سهم‌هایی هستند که قیمت‌های غیرمنصفانه دارند.)
سفته‌بازان: این عده تا امروز، نه تنها از وضعیت بی‌سامان بازار منتفع شده‌اند و به مدد حضور برخی کلاهبرداران در بازار، سهم‌هایی را که در قیمت‌های پایین خریداری کرده‌اند، در قیمت‌های بالا به مردم فروخته‌اند، بلکه امروز هم به پشتوانه بازارگردانی از محل منابع داخلی شرکت‌ها، امید دارند که بتوانند برخی سهم‌ها را دوباره تا حد ممکن و تا قیمت‌های غیرمنصفانه رشد دهند و بعد با استفاده از سپر دفاعی مردم – فروختن سهام به مردم عامی و جلو انداختن آنها در مصاف با مدیران بورسی- بازارگردانان را تحت فشار قرار دهند تا سهام را از مردم با قیمت‌های بالا بخرند و عملا زیان را به بازارگردانان و از آن طریق به شرکت‌ها و سهامداران آنها تحمیل کنند.
بازارگردانان دستوری: از آنجا که در شیوه فعلی اجرای دستورالعمل بازارگردانی، بازارگردانان دستوری هیچ ریسکی متحمل نشده و صرفا دستورات مدیران بورسی را اجرا و کارمزدهای خود را دریافت می‌کنند، از وضعیت فعلی به هیچ وجه ناراحت نیستند و اتفاقا تداوم وضعیت فعلی، یعنی ایجاد درآمد بیشتر برای ایشان!
ظاهرا، این‌گونه که پیداست بازار سرمایه در یک «تعادل بد» قرار گرفته است و عمده ذی‌نفعان (به‌جز مدیران شرکت‌ها و سهامداران عمده) از وضعیت «نادرست» امروز راضی‌اند.
مدیران و فعالان بازار باید بدانند که حمایت از قیمت سهام با هدف حمایت از سهامداران خرد، یک فضیلت اخلاقی نیست. این نوع حمایت‌ها که در چند سال اخیر به دفعات انجام شده است، هیچ نقشی در افزایش میزان مشارکت مردم در بازار سرمایه نداشته و باعث افزایش وفاداری سهامداران خرد نیز نشده است. هر موج نوسانی که در بورس ایجاد می‌شود، عده‌ای را از دنیای بورس به بیرون پرتاب کرده و تعدادی نوسان‌گیر را به مجموع نوسان‌گیران بورس می‌افزاید. نگاهی به نوسان تعداد سایت‌ها و کانال‌های فعال در فضای مجازی و در زمان رونق و رکود بورس، کاملا نشان‌دهنده نحوه حضور این افراد در بازار سرمایه است. معمولا با رونق بورس تعداد این سایت‌ها و کانال‌های فعال به سرعت زیاد شده و در زمان رکود، دکان آنها یکی یکی بسته می‌شود. درصد قابل توجهی از آن عده سرمایه‌گذاران جدیدالورودی که به بیرون پرتاب می‌شوند، معمولا هیچ گاه به بورس بازنمی‌گردند.
اگر امروز تعداد کدهای بورسی اشخاص حقیقی به اعداد چندده میلیونی رسیده است، به مدد سهام عدالت و همچنین ارائه خدمات یک بار مصرف در بازار سرمایه بوده است. (افرادی که برای دریافت وام مسکن، اوراق تسهیلات مسکن را در فرابورس می‌خرند و پیمانکارانی که برای دریافت مطالبات خود از دولت در قالب اسنادخزانه اسلامی، مجبور به دریافت کدبورسی می‌شوند، از مصادیق این کدهای بورسی یک بار مصرف هستند.) با توجه به وجود صندوق‌های سرمایه‌گذاری متعدد با کارنامه بسیار موفق در صحنه بازار سرمایه کشور، آیا بهتر نیست تلاش‌های خود برای افزایش ضریب نفوذ بازار سرمایه و افزایش مشارکت مردم در بازار سرمایه را معطوف و متمرکز بر توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری کنیم؟
راهکار پیشنهادی برای اجرای «بازارگردانی درست»
اگر هدف اصلی بازارگردانی «افزایش نقدشوندگی» و نه لزوما حمایت از قیمت سهام به هر قیمتی باشد، پس باید طبق دستورالعمل بازارگردانی اختیار تعیین کلیه پارامترهای بازارگردانی به بازارگردان داده شده و در ازای آن فقط یک تعهد از بازارگردان گرفته شود:
«بازارگردان موظف است به نحوی بازارگردانی کند که ظرف مدت بازارگردانی، در هیچ روزی، بازار در نماد مورد نظر شاهد صف خرید یا فروش نباشد»
برای نیل به این هدف، بازارگردان باید دائما در حال یافتن نقطه تعادلی بازار بوده و با تغییر دائمی مظنه‌های خود به‌گونه‌ای عمل کند که همواره دامنه مظنه بازار (فاصله بهترین سفارش‌های خرید و فروش)، کمتر از دامنه مظنه پیشنهادی وی باشد. با توجه به وجود عوامل متعددی که در قیمت تعادلی بازار موثرند، طبیعتا بازارگردان باید دامنه نوسان مناسبی را برای نماد مورد نظر پیشنهاد دهد تا همواره بتواند تعادل بازار را حفظ کرده و از وقوع صف خرید یا فروش جلوگیری کند. همچنین برای اینکه بازارگردانی نقش موثرتری در بازار داشته باشد، بهتر است در دامنه مظنه محدودی انجام شود. اما در هر حال پیشنهاد و تعیین دامنه مظنه و دامنه نوسان همواره بر عهده بازارگردان خواهد بود. در صورتی‌که بازارگردان احساس کند سهم در حال خارج شدن از تعادل است، می‌تواند توقف موقت نماد معاملاتی را حداکثر به مدت ۳۰ دقیقه از بورس درخواست کند. پس از بازگشایی مجدد نماد، به مدت ۱۰ دقیقه عملیات پیش‌گشایش با دامنه نوسان مورد نظر بازارگردان انجام شده و بلافاصله بعد از آن جریان عادی معاملات از سر گرفته خواهد شد. البته بازارگردان در هر روز معاملاتی، صرفا یک بار می‌تواند از اختیار توقف موقت نماد استفاده کند.
همانطور که از متن پیشنهادی تعهد بازارگردان پیداست، بازارگردان در کل ساعات معاملاتی بازار موظف به بازارگردانی اوراق بهادار در نماد مربوطه بوده و تعهد وی طی مهلت بازارگردانی هیچ‌گاه ساقط نمی‌شود. همچنین برای افزایش نقدشوندگی، می‌توان برای هر نماد از بازارگردان‌های متعدد استفاده کرد. در صورت وجود بازارگردانان متعدد، پارامترهای موثر بازارگردانی معادل اجتماع پارامترهای کلیه بازارگردانان خواهد بود. (جدول بالا) اما هر یک از بازارگردانان، بازارگردانی را با پارامترهای خصوصی خود پی خواهند گرفت و صرفا پارامتر عمومی «محدودیت دامنه نوسان روزانه» معادل حداکثر رقم پیشنهادشده تنظیم خواهد شد و از طرف دیگر بازار نیز با افزایش حجم تعهدات بازارگردانی معادل مجموع تعهدات بازارگردانها روبه‌رو خواهد شد.
تامین منابع بازارگردانی
بازارگردان برای انجام بازارگردانی، باید انباره اولیه‌ای را مشتمل بر وجه نقد و اوراق بهادار تشکیل دهد. طبیعتا اوراق بهادار باید توسط سهامداران فعلی تامین شود، اما تامین وجوه نقد می‌تواند توسط خود بازارگردان یا هر منبع دیگری – از جمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بادرآمد ثابت یا تسهیلات بانکی- تامین شود.
رابطه تامین‌کنندگان اوراق بهادار (شرکا) با بازارگردان از نوع مشارکت و رابطه تامین‌کنندگان وجوه با وی از نوع بدهی و در قالب عقد اجاره یا مرابحه سهام خواهد بود. طبیعتا تامین‌کنندگان مالی، سود ثابت و از پیش تعیین‌شده‌ای را از عملیات بازارگردانی طلب خواهند کرد.
مسوولیت تامین منابع بازارگردانی و انعقاد قرارداد با سرمایه‌گذاران و شرکا بر عهده بازارگردان است و وی موظف است قبل از ارائه درخواست بازارگردانی به بورس، تمهیدات لازم را برای تامین منابع لازم اندیشیده باشد. طبیعتا صیانت بازارگردانی در بورس چیست؟ از این منابع نیز برعهده بازارگردان خواهد بود؛ بنابراین بازارگردان باید به شیوه‌ای بازارگردانی کند که ضمن ایفای تعهداتش در مقابل بازار (حفظ نقدشوندگی و جلوگیری از ایجاد صف خرید یا فروش)، در مقابل تامین‌کنندگان منابع بازارگردانی نیز تعهداتش را به طور کامل ایفا کند. تعهد بازارگردان در مقابل تامین‌کنندگان منابع مالی، حفظ این منابع و پرداخت سود تعهدی ثابت به ایشان است و تعهد بازارگردان در مقابل تامین‌کنندگان اوراق بهادار (شرکا) حفظ تعداد سهام و حتی‌الامکان افزایش تعداد آن است.
همان‌گونه که مشاهده می‌شود، مجموعه تعهدات بازارگردان در مقابل هر یک از ذی‌نفعان کاملا مشخص و شفاف است و «تعهد حفظ یا افزایش قیمت سهام» در میان هیچ یک از این تعهدات دیده نمی‌شود. هرچند بازارگردانی منطقا فعالیتی سودآور است، زیرا بازارگردان در هر لحظه در حال خریدن با قیمت کمتر و فروختن با قیمتی بیشتر است، اما بررسی بازارگردانی در سایر بورس‌ها نشان داده است که بازارگردانی سهام کوچک یا سهم‌هایی که به‌دلیل ساختار سهامداری، نقدشوندگی پایینی دارند، به‌دلیل بروز شوک‌های قیمتی، در کوتاه‌مدت و میان‌مدت معمولا زیان‌ده هستند. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود تا صاحبان شرکت‌ها (ناشران)، برای جبران هزینه‌های بازارگردانی مبلغ ثابتی را به صورت سالانه در مجامع عمومی خود تصویب کرده و آن را به صورت امانی یا در قالب کارمزد بازارگردانی در اختیار بازارگردان یا بازارگردانان سهام خود قرار دهند.
این منابع برای جبران زیان‌های احتمالی در اختیار بازارگردان قرار خواهد گرفت، اما در صورت سودآور بودن بازارگردانی، بازارگردان می‌تواند در قالب توافق‌نامه قبلی با شرکا و تامین‌کنندگان اوراق بهادار، بخشی از این عایدات را به‌عنوان کارمزد یا حق‌الزحمه برداشت کند. با عنایت به توضیحات پیش‌گفته، مالکیت کل سهام در هر لحظه متعلق به شرکا و متناسب با میزان مشارکت ایشان است. البته این امکان نیز وجود خواهد داشت که سرمایه‌گذاران دیگری با تامین وجوه نقد به جمع شرکای کد سبدگردانی (یا صندوق بازارگردانی) بپیوندند. بازارگردان در پایان هر روز باید سهم هر یک از شرکا و تامین‌کنندگان را از دارایی‌ها و منافع آنها مشخص کند.
چنانچه بازارگردانی در قالب صندوق بازارگردانی انجام شود، ترکیب مالکان واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق، به خوبی این وظیفه را انجام خواهد داد. در صورت برگزاری مجامع عمومی شرکت مرتبط با نماد بازارگردانی شده، هر یک از شرکا متناسب با سهم خود در بازارگردانی در سهام موجود در کد بازارگردانی، حق رأی در مجامع را خواهند داشت. که البته می‌توانند حق رای خود را به بازارگردان نیز تفویض کنند. با این تفاسیر حق رأی سهام مورد نیاز در مجامع نیز همچنان برای تامین‌کنندگان سهام محفوظ مانده و مشکلی برای ایشان پیش نخواهد آمد.
اندازه‌گیری شاخص موفقیت بازارگردانان
علاوه‌بر موضوع مهم جلوگیری از تشکیل صف خرید و فروش و عدم مشاهده صف‌های خرید و فروش در نماد مورد بازارگردانی، مهم‌ترین شاخص اندازه‌گیری موفقیت بازارگردانان، تاثیر ایشان در افزایش نقدشوندگی و افزایش حجم معاملات نمادهاست. علاوه‌بر مقایسه افزایش نسبی حجم معاملات نسبت به قبل از دوره بازارگردانی، اندازه‌گیری نسبت حجم معاملات روزانه بازارگردان به حجم کل معاملات روزانه همان نماد، از مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی میزان موفقیت بازارگردانان است. هر چه این نسبت بیشتر باشد، به معنای موفقیت بیشتر بازارگردان است. مجموعه نکاتی که در این مجموعه یادداشت‌ها تحت عنوان «دایره‌المعارف بازارگردانی» منتشر شد، حاصل برگزاری جلسات متعدد کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران با فعالان و مدیران بازار سرمایه و دریافت نظرات و پیشنهادهای متعدد ایشان بوده است.
طبیعتا به‌دلیل نبود تجربه کافی در موضوع بازارگردانی در بورس‌های ایران، اجرای مفاد مندرج در این یادداشت‌ها با چالش‌هایی همراه خواهد بود که امیدواریم بازار سرمایه کشور با حضور نخبگان مالی و سرمایه‌گذاری برای هر یک از این چالش‌ها راهکاری پیدا کند. کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران تلاش دارد تا از اجرای ایده‌های درست حمایت کرده و تا حد امکان از اجرای شیوه‌های خلق الساعه که باعث آسیب بر بدنه بازار سرمایه خواهد شد جلوگیری کند. در این راه آماده دریافت نظرات و پیشنهادهای کلیه ذی‌نفعان در کلیه موضوعات مرتبط با توسعه بازار سرمایه از جمله توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری و همچنین موضوع بازارگردانی، با هدف توسعه بیش از پیش این نهادهای مالی و بهره‌مندی بازار سرمایه از آثار و برکات آن هستیم.
منظور از شرکت سرمایه گذاری در بورس چیست؟
ساعد نیوز: شرکت تامین سرمایه نهاد مالی تخصصی است که به ارائه انواع خدمات مالی شامل مشاوره ارزشگذاری، ادغام و تملیک و. مبادرت می ورزد، همچنین این شرکت ها به عنوان واسطه بین ناشر اوراق بهادار و عامه سرمایه گذاران فعالیت می کند و می تواند فعالیت های کارگزاری معامله گری، بازارگردانی، مشاوره، سبدگردانی، پذیره نویسی، تعهد پذیره نویسی
شرکت تامین سرمایه نهاد مالی تخصصی است که به ارائه انواع خدمات مالی شامل مشاوره ارزشگذاری، ادغام و تملیک و. مبادرت می ورزد، همچنین این شرکت ها به عنوان واسطه بین ناشر اوراق بهادار و عامه سرمایه گذاران فعالیت می کند و می تواند فعالیت های کارگزاری معامله بازارگردانی در بورس چیست؟ گری، بازارگردانی، مشاوره، سبدگردانی، پذیره نویسی، تعهد پذیره نویسی و فعالیت های مشابه را با اخذ مجوز از سازمان انجام دهد.
وظایف و نقش شرکت های تامین سرمایه چیست؟
سه وظیفه اصلی شرکت های تامین سرمایه شامل تامین مالی شرکت ها، مدیریت دارایی ها و مشاوره سرمایه گذاری است.
شرکت تامین سرمایه در نقش تامین مالی شرکت ها
همانطور که پیش از این گفتیم، شرکت های تامین سرمایه واسطه هایی هستند که خدمات متنوعی را به شرکت ها ارائه می دهند. یکی از این خدمات تامین مالی شرکت هاست. به این صورت که اگر شرکتی خصوصی یا دولتی به دنبال تامین منابع مالی خود باشد، می تواند از این شرکت ها کمک بگیرد.شرکت تامین مالی با انتشار اوراق بهادار مربوط به این شرکت ها در بازار بورس، سرمایۀ سرمایه گذاران را جذب و در اختیار شرکتی که نیاز به تامین مالی داشته، قرار می دهند. بنابراین آن ها را نه می توان شبیه به بانک دانست و نه شبیه به شرکت های سرمایه گذاری.
شرکت هایی که نیاز به منابع مالی دارند، به عنوان ناشران اوراق بهادار شناخته می شوند و شرکت های تامین سرمایه به عنوان واسطه، این اوراق بهادار را در اختیار سرمایه گذاران می گذارند و وجوه جمع آوری شده را به ناشر اوراق می دهند.از طرفی اگر شرکتی بخواهد وارد بورس شود و سهامش به صورت عرضه اولیه ارائه شود، شرکت های تامین سرمایه تمام مراحل ثبت و اخذ مجوزهای لازم را انجام می دهند. در مجموع می توان گفت این شرکت ها، نقش مهمی در جذب منابع مالی و هدایت آن به سمت فعالیت های مولد اقتصادی دارند.
شرکت تامین سرمایه در نقش مدیریت دارایی ها
یکی از اموری که شرکت های تامین سرمایه در دستور کار خود دارند، مدیریت دارایی های شرکت ها و صندوق های سرمایه گذاری به شمار می رود. صندوق های سرمایه گذاری تحت نظر سازمان بورس و اوراق بهادار به فعالیت می پردازند. شرکت های تامین سرمایه با داشتن دانش، تجربه و متخصصین حوزه بازارهای مالی، قادر خواهند بود مدیریت دارایی شرکت ها و صندوق ها را در اختیار گرفته و با توجه به استراتژی های مالی گوناگونی که مد نظر دارند، پربازده ترین سرمایه گذاری ها که کمترین هزینه را به همراه دارد، انتخاب و انجام آن اقدام کنند.
شرکت تامین سرمایه در نقش مشاور سرمایه گذاری
این شرکت ها تخصص و تجاربی دارند که به جز تامین مالی شرکت ها، آن ها را قادر می سازد تا خدمات مشاوره ای هم ارائه دهند. شرکت ها با استفاده از مشاوره آن ها قادرند مسیر صحیحی در پیش گیرند و بتوانند قیمت گذاری خوبی روی سهام خود داشته و به حداکثر سود دست پیدا کنند. همین طور در مسیر طولانی مدتی در کنار شرکت ها باشند و منابع مالی و امور سرمایه گذاری آن ها را مدیریت نمایند تا بتوانند در جای درستی مورد استفاده قرار دهند و بازده خوبی را کسب نمایند.
حوزه های مرتبط با فعالیت شرکت های تامین سرمایه
پذیره نویسی، تعهد پذیره نویسی و تعهد خرید اوراق بهادار از موضوعات اصلی فعالیت در شرکت های تامین سرمایه هستند. در ادامه به بررسی هرکدام از مفاهیم بیان شده می پردازیم.
پذیره نویسی:
به فرآیندی گفته می شود که اوراق بهادار از ناشر و یا نماینده قانونی آن خریداری می شود و طبق قرارداد برای وجه کامل آن ضمانت پرداخت داده می شود.
تعهد پذیره نویسی:
درصورتی که اوراق بهاداری در مهلت تعیین شده برای پذیره نویسی به فروش نرسد شخص ثالث متعهد می شود که اوراق را خریداری کند.تعهد خرید اوراق بهادار در عرضه های ثانویه در حدود امکانات مالی شرکت تامین سرمایه یا از طریق تشکیل سندیکا با سایر نهادهای مشابه ارائه مشاوره، بازاریابی، کارگزاری، سبدگردانی، … از موضوعات فرعی فعالیت در شرکت های تامین سرمایه هستند. در ادامه به بررسی هرکدام از مفاهیم بیان شده می پردازیم.
1- ارائه مشاوره در زمینه هایی از قبیل
- روش بهینه و زمان بندی تامین مالی همچنین مبلغ منابع مالی موردنیاز
- تعیین روش و پیشنهاد زمان بندی عرضه ی اوراق بهادار
- قیمت گذاری اوراق بهاداری که توسط ناشر عرضه می شود
- فرآیند ثبت اوراق بهادار و دریافت مجوز عرضه ی آن
- فرآیند واگذاری اوراق بهادار
- پذیرش اوراق بهادار ناشر در هریک از بورس ها و بازارهای خارج از بورس و انجام کلیه امور اجرایی به نمایندگی از ناشر در این زمینه
- ادغام، تملک، تجدید ساختار سازمانی بازارگردانی در بورس چیست؟ و مالی شرکت ها
- امور مدیریت ریسک
- آماده سازی شرکت ها جهت رتبه بندی توسط موسسات رتبه بندی و انجام کلیه امور اجرایی در این زمینه به نمایندگی از آن ها
- سرمایه گذاری
- خدمات موردنیاز شرکت ها در موارد سرمایه گذاری های جدید، توسعه، تکمیل، برنامه ریزی، بودجه بندی و قیمت گذاری اوراق بهادار
2-بازاریابی و یا مدیریت فرآیند واگذاری اوراق بهادار
۳-انجام امور اجرایی به نمایندگی بازارگردانی در بورس چیست؟ از ناشر در زمینه ی ثبت اوراق بهادار و دریافت مجوز عرضه ی آن
۴-ارائه ی خدمات مربوط به طراحی و انتشار ابزارهای مالی برای شرکت ها
۵-ارائه ی خدمات مدیریت دارایی ها
۶-ارائه ی خدمات مرتبط با صندوق های سرمایه گذاری و اداره ی صندوق های مزبور و سرمایه گذاری در آن ها
۷-کارگزاری
کارگزاری ها، بنگاه های معاملاتی هستند که خریدوفروش اوراق بهادار را بر عهده دارند و به عنوان نماینده از جانب خریدار و یا فروشنده سهم، در ازای دریافت کارمزد معامله انجام می دهند.
۸- کارگزار / معامله گری
کارگزار شخصی حقوقی است که به عنوان وکیل سرمایه گذار اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار، کالا و انجام سایر خدمات به مشتری می پردازد.
9- سبد گردانی
سبد گردان در قالب قراردادی مشخص به نام سرمایه گذار معین به منظور کسب انتفاع برای سرمایه گذار تصمیم به خرید، فروش و یا نگهداری اوراق بهادار می کند.
۱۰- بازارگردانی
تنظیم عرضه و تقاضا، کاهش دامنه نوسانات قیمت، افزایش نقد شوندگی ازجمله فعالیت های بازارگردان به شمار می آید.چنانچه تمایل دارید راجع به بازارگردانی اطلاعاتی بیشتری بدانید.
بازارگردان کیست؟ وظایف بازارگردان چیست؟
قیمت اوراق بهادار در یک بازار پویا بر اساس “قانون عرضه و تقاضا” تعیین بازارگردانی در بورس چیست؟ می‌شود. اگر به دلیلی روند معمول عرضه و تقاضا، و به دنبال آن وضعیت معمول در قیمت سهم دچار آشفتگی گردد، وجود یک بازارگردان ضروری می‌شود. تجربه نشان داده که روی‌دادهای بسیار، از جمله هیجان‌های ناشی از اخبار سیاسی و اقتصادی، می‌تواند تعادل بازار را بر هم زند. بازاری که این چنین ناپایدار شود، قابل اعتماد برای سرمایه‌گذاری نیست. کار بازارگردان کمک به حفظ تعادل نسبی در بازار است.
سازمان بورس اوراق بهادار مسئول ایجاد بازارگردان برای سهم‌های پرنوسان و پرتقاضای بازار است؛ چرا که گاهی به دلیل هیجان‌های موجود در بازار، صف‌های خرید و فروش بدون مبنای اقتصادی ایجاد می‌شود، و روند عادی معامله‌ها را با مشکل مواجه کند.
بر اساس قانون، بازارگردان، کارگزار/معامله‌گری است که با اخذ مجوزهای لازم با تعهد به افزایش نقدشوندگی، و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق بهادار معین، محدود کردن قیمت آنها، به دادوستد اوراق می‌پردازد. وظیفه اصلی بازارگردان حفظ نظم و آرامش بازار است. بازارگردانان می‌کوشند تا از بر هم خوردن تعادل در معامله‌ها جلوگیری کنند.
بازارگردانان اغلب همان شرکت‌های کارگزاری هستند، که در جهت تسهیل و نظم بخشیدن به معامله‌ها، ریسک داشتن تعداد مشخصی سهام یا اوراق بهادار را می‌پذیرند. حفظ تعادل نسبی بازارگردانی در بورس چیست؟ از طریق خرید و فروش سهام به حساب خود بازارگردان ممکن می‌شود؛ به این معنی که در شرایط کسادی (نبود تقاضا برای سهام و سرمایه و اوراق‌بهادار)، آنها خریدار سهام فروشندگان هستند؛ و در زمانی که سهم، تقاضای بسیار دارد و صفی از خریداران تشکیل شده ولی عرضه به میزان کافی نیست، نسبت به فروش دارایی خود (و تامین عرضه) اقدام می‌کنند. این گونه از نوسان‌های شدید و کاذب در بازار جلوگیری می‌شود. بازارگردان به لحاظ حقوقی مانند هر فرد عادی دیگر عمل می‌کند؛ تنها تفاوت در این است که بازارگردان متعهد به خرید یا فروش می‌باشد. به همین دلیل داشتن منابع وسیع مالی از نیازها و ویژگی‌های اصلی یک بازارگردان به شمار می رود.
وظایف بازارگردان
وظیفه‌های اصلی بازارگردان عبارتند از:
۱- اقدام به خرید و فروش جهت محدودکردن دامنه نوسان قیمت
۲- افزایش قدرت نقدشوندگی سهام (از طریق آمادگی برای خرید یا عرضه در صورت لزوم)
۳- کنترل قیمت سهام در یک محدوده جهت جلوگیری از نوسان‌های شدید قیمت
۴- کاهش هزینه‌های معامله
۵- حفظ نقدینگی در بازار
چگونه بازارگردانها، معامله‌ها را تسهیل می‌کنند؟
بازارگردانها با تامین کردن عرضه و تقاضا در بازار بورس، موجب انتقال سهام بین خریدار و فروشنده می‌شوند. به همین دلیل بازارگردانی در بورس چیست؟ بازارگردانها معمولا حجم زیادی از سهام مورد تعهد را در اختیار دارند؛ و سفارش‌های زیادی از سوی آنها انجام می‌شود. بر این اساس بازارگردان معمولا در طرف مقابل معامله‌های سهامداران عادی (به ویژه در شرایط هیجانی) قرار دارد. اگر سهامداران به دنبال فروش و تبدیل سهام به نقدینگی برای خود باشند، بازارگردان خریدار خواهد بود؛ و اگر به دلیل هیجان‌ها و یا ارزشمندی سهام، سرمایه‌گذاران عادی به دنبال خرید بیشتر باشند، بازارگردان فروشنده خواهد بود. بازارگردان این کار را تا زمان دستیابی به تعادل نسبی قیمت سهم انجام می‌دهد.
عوامل تاثیر گذار بر فعالیت بازارگردانها
عوامل تاثیرگذار بر فعالیت یک بازارگردان:
۱- عمق بازار: “عمق بازار” به معنی وجود سفارش‌های خرید و فروش در قیمتی بالاتر و یا پایین‌تر از قیمت تعادلی می‌باشد. در چنین شرایطی با بروز عدم تعادل موقت میان سفارش‌ها، قیمت سهام تغییری اندک یافته، و سپس دوباره وضعیت تعادل برقرار خواهد شد.
۲- عرض بازار: منظور از “عرض بازار”، وجود جریان دائمی دوطرفه سفارش‌های خرید و فروش سهام، یا به عبارت دیگر، وجود تعداد زیادی خریدار و فروشنده در قیمت تعادلی می‌باشد. چنین بازاری عموما بازار با نقدشوندگی بالا در نظر گرفته می‌شود.
۳- نسبت سرمایه‌گذاران اطلاعات‌مدار به نقدینه‌مدار: سود فعالیت‌های بازارگردانی عموما از سوی سرمایه‌گذاران نقدینه‌مدار (کسانی که با وارد کردن سرمایه اضافی خود به بازار، نقدینگی را افزایش می‌دهند) حاصل می‌شود. در مقابل هستند بازیگرانی که بیشتر بر اساس پنداشته‌ها و اطلاعات خود، به امید کسب سود، دست به معامله می‌زنند. اگر سرمایه‌گذاران اطلاعات‌مدار، اطلاعات نادرست را در اختیار داشته باشند، احتمال سفارش‌ها و تقاضاهای نامتعادل زیاد شده و نیاز به فعالیت بازارگردان نیز بیشتر می‌شود، و این باعث سود بازارگردان می‌گردد.
بازارگردانها چگونه سود می‌کنند؟
فعالیت بازارگردانی به دلیل تعهد خرید و فروش سهام و نگهداری دارایی، ریسک بالایی دارد. در واقع کاهش ارزش سهام مورد تعهد آنها، تهدیدکننده فعالیت بازارگردانی است. سود بازارگردانها از تفاوت ناچیز میان قیمت خرید و فروش تامین می‌شود. به دلیل حجم بالای معامله‌ها، مجموع این سودها، منجر به سود بالای روزانه می‌شود.
بازارگردان ثالث چیست؟
بازارگردان ثالث به عنوان واسطه در بورس عمل می‌کند. بازارگردان ثالث با خرید در قیمت پایین و فروش در قیمت بالا، از نقش خود سود می‌برد. بازارگردان ثالث در زمان عدم حضور خریدار و یا فروشنده، با تزریق نقدینگی به بازار سعی در روان‌شدن معامله‌ها دارد. از دیگر فعالیت‌های بازارگردان انجام معامله برای کارگزارانی است که در بازار عضو نیستند.
طبق نظر تحلیلگران بازار بورس می‌توان از بازارگردان به عنوان نجات‌دهنده بازار یاد کرد. زیرا همان گونه که پیشتر گفته شد، حفظ تعادل ، نظم و آرامش در بازار موجب جذابیت برای ورود سرمایه‌گذاران بیشتر می‌باشد. این مسئله در بورس‌های مطرح دنیا بسیار مهم است؛ و از بازارگردانی به بعنوان مارکت میکر (بازارساز) یاد می‌شود.
بازارگردانان به منظور جلوگیری از نوسانات شدید و کنترل قیمت ورقه بهادار در یک محدوده معین و افزایش میزان نقدشوندگی سهام و بازار و وجود عرضه و تقاضا برای اوراق بهادار اقدام به خرید و فروش این اوراق در شرایط مختلف می کنند. ما در ادامه قصد داریم به بررسی بازارگردان چه کسی است؟ وظایف بازارگردان چیست؟ مهم ترین اهداف بازارگردان یا مارکت میکر چیست؟ و امتیازاتی که سازمان بورس برای بازارگردان ها قرارداده است بپردازیم.
از مهم ترین وظیفه بازارگردان افزایش نقدشوندگی در بازار می باشد در واقع زمانی که سهامداران نقدینگی نیاز دارد و تصمیم به فروش اوراق خود در بازار گرفته اند اما به دلیل رکود خریداری برای سهم ها پیدا نشود بازارگردان باید اقدام به خربداری این اوراق کند یا زمانی که افراد برای خرید اوراق به دنبال فروشنده هستند اوراق در اختیار خود را به متقاضیان بفروشد.
به طور کلی بازارگردان ها مسئولیت تأمین عرضه و تقاضای بازارهای مالی را برعهده دارند
مهم ترین اهداف بازارگردان یا مارکت میکر چیست؟
- کاهش هزینه‌های معاملاتی از طریق کاهش شکاف قیمتی خرید و فروش
- جلوگیری از نوسانات شدید و کنترل قیمت ورقه بهادار در یک محدوده معین
- افزایش میزان نقدشوندگی سهام و بازار و وجود عرضه و تقاضا برای اوراق بهادار
امتیازاتی که سازمان بورس برای بازارگردان ها قرارداده است
۱_ طبق ماده ۱۸ دستورالعمل بازارگردانی در بورس، “سازمان بورس و اوراق بهادار تهران برای بازارگردانی هر ورقه بهادار یک ایستگاه معاملاتی جداگانه، بدون دریافت هیچ‌گونه هزینه‌ای از این بابت در اختیار بازارگردان خواهد گذاشت. انجام معاملات سایر اوراق بهادار از ایستگاه معاملاتی مخصوص بازارگردان مجاز نیست.”
اما این امتیازی که سازمان برای بازارگردانان قرار داده به چه معناست؟ ایستگاه معاملاتی همان درگاه ثبت سفارش و معاملات می باشد که بصورت مستقیم به هسته‌ی معاملات متصل است و سازمان بورس آن را در اختیار کارگزاری ها قرار داده است.
برای بازارگردانی، سازمان بورس یک ایستگاه به بازارگردان می دهد تا از طریق آن فقط در یک نماد ثبت سفارش انجام دهد.
۲_ طبق ماده ۱۹ دستورالعمل بازارگردانی در بورس، ” سقف کارمزد بورس از معاملات بازارگردان ۱۰ درصد سقف کارمزد بورس از معاملات معمول است. بورس می‌تواند کارمزد خود از معاملات بازارگردان را کمتر از سقف مقرر در این ماده تعیین نماید.
طبق این ماده سازمان بورس و اوراق بهادار باید از بازارگردان تا سقف ۱۰ درصد کارمزد دریافت کند، البته لازم به ذکر است که امکان کمتر شدن کارمزد نیز وجود دارد.
