انواع بازارها

در فرابورس نیز مانند بورس، سهام شرکت‌ها معامله می‌شود و تفاوتی در نحوه انجام معاملات وجود ندارد. تفاوت میان این دو بازار در شرایط پذیرش شرکت‌هاست.

ارزش معاملات بورس کالا از ۲۸۷ همت گذشت

در شرایطی انواع بازارها که ارزش کل معاملات بازارهای بورس کالا از ۲۸۷ همت در ۴ ماه ابتدایی امسال گذشت که در بازار فیزیکی بیش از ۳۴ میلیون تن انواع کالا و محصول به ارزش ۲۷۰ همت معامله شد.

به گزارش بیداربورس، بررسی آمار ۴ ماهه امسال معاملات بورس کالا بیانگر آن است که سناریوی ثبت رکوردهای جدید در سال جاری نیز ممکن است تداوم یابد؛ به گونه ای که رکوردهای جدیدی در بازارهای مالی، مشتقه و فیزیکی در ۴ ماه ابتدایی امسال به ثبت رسید و ارزش کل معاملات بازار فیزیکی، بازار گواهی سپرده و بازار آتی و سایر بازارها با افزایش ۷۵ درصدی به نسبت مدت مشابه سال گذشته از ۲۸۷ همت (هزار میلیارد تومان) گذشت.

البته بررسی روند معاملات انواع کالا و محصول در بازار فیزیکی بورس کالای ایران نشان می دهد در ۴ ماهه امسال درمجموع ۳۴ میلیون و ۸۴۶ هزار و ۸۳۰ تن انواع کالا و محصول در تالارهای مختلف مورد دادوستد قرار انواع بازارها گرفته و ارزش بیش از ۲۷۰ هزار میلیارد تومان را به ثبت رساند.

در هر یک از ماه‌های سال جاری جزییات معاملات در بازار فیزیکی به شرح زیر بود:

بیشترین حجم و ارزش معاملات در بازار فیزیکی در ماه خرداد به ثبت رسید که معادل ۱۰ میلیون و ۸۲۶ هزار تن به ارزش ۸۰ هزار و ۲۹۰ میلیارد تومان بود.

در بازار فیزیکی بورس کالا در فروردین، ۷ میلیون و ۲۳۱ هزار تن محصول به ارزش ۵۹ هزار و ۹۲۸ میلیارد تومان، در اردیبهشت نزدیک به ۷ میلیون و ۹۴۰ هزار تن به ارزش۶۶ هزار و ۵۷۵ میلیارد تومان و در تیر ۸ میلیون و ۸۴۹ هزار تن به ارزش ۶۳ هزار و ۴۳۱ میلیارد تومان دادوستد شد.

در هر یک از تالارها در بازار فیزیکی نیز جزییات معاملات به شرح زیر بود:

در ۴ ماهه امسال در مجموع ۲۹ میلیون و ۵۳۷ هزار تن انواع کالا و محصول در تالار محصول های صنعتی و معدنی دادوستد شد که ارزش این معاملات بیش از ۱۶۵ هزار میلیارد تومان بود. در این مدت همچنین ۵ میلیون و ۳۰۱ هزار تن محصول نیز در تالار محصول های پتروشیمی و فرآورده های نفتی به فروش رسید و بازار فرعی میزبان معامله بیش از ۸ هزار تن انواع ضایعات بود.

سیمانی ها در ۴ ماهه ابتدایی امسال در مجموع نزدیک به ۱۸ میلیون و ۷۱۰ هزار تن انواع سیمان به ارزش ۱۱ هزار و ۷۳۴ میلیارد تومان را در تالار سیمان بورس کالا فروخته اند.

در این مدت همچنین ۱۳۹ دستگاه خودرو کارا دوکابین و تک کابین در تالار اختصاصی خودرو فروخته شد و ۱۰ تن زعفران در تالار محصول های کشاورزی دادوستد شد.

همه چیز در باره مدیریت بازرگانی

منابع کنکور ارشد و دکترای مدیریت, مقالات,دایره المعارف شما در زمینه مدیریت بازگانی بازاریابی و.

انواع بازار در اقتصاد

1) بازار رقابت کامل

2) بازار انحصار کامل

3) بازار رقابت انحصاری

4) بازار انحصار چند جانبه

5) بازار نهاده های متغیر

1) بازار رقابت کامل: این بازار کاملاً غیرشخصی می باشد و رقابت بین عرضه کنندگان در بازار وجود ندارد. خریداران رقابت متقابلی بین خود احساس نمی کنند.به عنوان یک مفهوم نظری در اقتصاد این درست عکس مفهومی است که در واقعیت وجود دارد.

2) بازار انحصار کامل: انحصار کامل وقتی وجود دارد که فقط یک تولید کننده در بازر باشد. رقبای مستقیم رقبایی به مفهوم مشهور یا به مفهوم تکنیکی وجود ندارد با این همه سیاستهای انحصارگر ممکن است بوسیله ی رقابت غیرمستقیم تمامی کالاها برای پول مصرف کننده و کالاهایی که جانشین های نسبتاً خوبی هستند و نیز از راه تهدید رقابت بالقوه (اگر امکان ورود به بازار داشته باشد) محدود شود. برای تحقق انحصار کامل فروش باید دو شرط زیر برقرار باشد:

الف – عرضه کننده در بازار تنها باشد. ب – جانشین نزدیکی برای کالای عرضه شده وجود نداشته باشد.

منابع انحصار عبارتند از:

· کنترل بر عرضه مواد اولیه و نهاده

· انحصار از طریق ثبت اختراع

· در هزینه تأسیس یک کارخانه کارآمد

· حق مخصوص (فرنشیز)

3) بازار رقابت انحصاری: به خاطر اختلاف در محصول تولیدی فروشنده مقداری کنترل روی قیمت کالای مورد نظر داشته و از این جهت مواجه با تقاضایی با شیب منفی می باشد. در هر حال وجود تعداد زیادی جانشین نزدیک به هم به طور جدی قدرت انحصاری وی را محدود کرده و موجب می شود تقاضایش دارای کشش بالاتری باشد. اگر بنگاهها به صورت فردی در بازار رقابت انحصاری قیمت خود را پایین آورند به سمت پایین منحنی تقاضا، با کشش بالاتر خود حرکت می کنند و فروش خود را به طور عمده افزایش می دهند، در حالی که تمامی بنگاههای موجود در صنعت به طور همزمان قیمتهای خود را پایین آورند فروش هر بنگاه به میزان کمتری افزایش می یابد.

4) بازار انحصار چندجانبه: بازاری است که در آن چندین بنگاه کالایی همگن، یا غیرهمگن به فروش برساند. اگر کالاهایی که بنگاهها به فروش می رسانند همگن باشد، بازار خالص است و اگر غیرهمگن باشند بازار ناخالص است در این بازار تولیدکنندگان نه بسیار زیادند که نقشی در بازار نداشته باشند و نه بسیار کم که یک تولید کننده انحصارگر کامل باشند، آن چیزی که مهم است وابستگی متقابل بین بنگاههاست. وابستگی متقابل رفتار اقتصادی بنگاههای تولیدی به یکدیگر مرکز ثقل بحث های انحصار چندجانبه است. در بازار رقابت انحصاری تکیه ی بحث بر روی تمایز و تنوع تولیدات و یا سادگی یا سختی ورود به بازار می باشد، درحالی که درانحصار چندجانبه محوربحث عکس العمل های استراتژیک بنگاههای تولیدی می باشد و در بازار انحصار چندجانبه رقابت های غیرقیمتی مانند رقابت های تبلیغاتی، رقابت برای متنوع کردن کالاها به صورت شدیدی جاری است. در بازارهای قبلی سود بنگاه به تولید سایر بنگاهها نیز بستگی دارد، بنابراین در بازار انحصار چندجانبه رقابت شخصی وجود دارد، رقابت شخصی وقتی به وجود می آید که بنگاهها از هم تأثیر بپذیرند.

5) بازار نهاده های متغیر: به طور کلی بازار نهاده تفاوتی با سایر بازارها ندارد، قیمتها و مقادیر فروخته شده از مبلغ تقاضا و عرضه تعیین می شود. اما تفاوتهای مهمی نیز وجود دارد، اول آنکه در جانب تقاضای بازار به مصرف کنندگانف بنگاههایی هستند که عوامل تولید را می خرند و مقدار نهاده ی بکار رفته بستگی به مقدار محصول فروخته شده توسط بنگاهها دارد،از سوی دیگر فروش بستگی به اندازه ی بازار و اینکه آیا تولیدکنندگان رقابتی کامل هستند یا قدرت انحصاری دارند، تقاضای نهاده مشتق از شرایط بازار برای کالا و متأثر از آن است. دوم آنکه حداقل خدمات عرضه نیروی کار ناشی از افرادی است که فقط فروشنده ی زمان برای کار نیستند بلکه مصرف کننده نیز می باشند، از اینها گذشته در بسیاری از بازارهای نهاده قیمت بکارگیری منبع تولیدی و نه قیمت خرید منبع تولیدی برای دوره ی مشخصی از زمان تعیین می شود.

بازار رقابت کامل:

با بیان عناوین و توضیحات بازارهای موجود اقتصادی بهتر دیدم برای روشن تر شدن بازارها، هر یک از انواع بازارها را مورد بررسی قرار دهم تا علاقه مندان به مباحث اقتصادی بتوانند اطلاعات زیادی را در مورد بازارها کسب نمایند. به همین دلیل در اول در مورد بازار رقابت کامل توضیحاتی را ارائه کرده ام.

خصوصیات بازار رقابت کامل:

1) فراوانی تولید کننده و مصرف کننده (فراوانی تعداد خریداران و فروشندگان): فروشندگان بسیار زیادند و انداره هر یک از این فروشندگان نسبت به بازار به قدری کوچک است که نمی توانند روی قیمت تأثیر بگذارند و در واقع گیرنده ی قیمت یا قیمت پذیر هستند، هر خریداری هم بصورت انفرادی آن قدر کوچک است که نمی تواند امتیاز خاصی از فروشندگان بدست آورند، هیچ گونه رقابت غیر قیمتی نظیر تخفیف، ضمانت، اشانتیون و . وجود ندارد. فروشنده در بازار رقابت کامل قیمت پذیر است، یعنی قیمت برای محصول او معین است و قیمت تولید تغییر نخواهد کرد. این به معنی افقی بودن تقاضا برای محصول اوست.

2) کالای همگن (تولیدات همگن): تولیدات همه ی تولیدکنندگان باید مثل هم باشند. تولیدکننده ای که دارای تولید متمایز از دیگران است درجه ای از کنترل روی بازار خواهد داشت و این با اصول بازار در رقابت کامل ناهماهنگ است.

3) سیار بودن عوامل تولید، آزادی حرکت منابع: یعنی ورود و خروج به بازار آزاد باشد و هیچ انواع بازارها مانع حقوقی و فنی و مالی برای ورود به بازار موجود نباشد. هر منبع می تواند خیلی سریع به علائم پولی جواب داده و به داخل یا خارج از آن حرکت کند. نیروی کار باید هم در زمینه ی جغرافیایی و هم بین مشاغل توان حرکت داشته باشد، و این تحرک محتاج آن است که مهارتهای مورد نیاز نیروی کار کم، ساده و به سادگی قابل فراگیری باشد و نهاده های مواد اولیه هم بوسیله مالک یا انواع بازارها تولیدکننده ی آنها به صورت انحصاری در نیامده باشد.

4) کامل بودن اطلاعات ( دانش کامل ): همه ی تولیدکنندگان و مصرف کنندگان دارای اطلاعات کامل از بازار بوده و با دانش کامل و شفافیت تمام تصمیم گیری می کنند.

در اینجا این سوال پیش می آید که آیا در جهان واقعی رقابت کامل وجود دارد یا نه و اگر ندارد چرا مدل رقابت کامل را در اقتصاد بررسی می کنیم؟

رقابت کامل با تعریف بالا هرگز وجود ندارد شاید نزدیکترین بازار به رقابت کامل بازار برخی از محصولات کشاورزی مانند گندم و ذرت است. اما این حقیقت که در جهان واقعی هرگز رقابت کامل وجود ندارد باعث کاهش مفید بودن یک مدل رقابتی کامل نیست و هدف از بررسی این بازار سنجش بازارهای دیگر نسبت به مدل رقابتی کامل است که این مدل در افتصاد مبنای ارزیابی بازارهای دیگرمی باشد.

این وبلاگ جهت استفاده کلیه دانشجویان، اساتید و کارشناسان و علاقمندان مدیریت و حوزه های مرتبط طراحی گردیده و فعالیت می نماید.

انواع بازار در فرابورس ایران

فرابورس از جمله بازارهای فعال در ایران است که موردِ معامله در این بازار نیز، اوراق بهادار است.

فرابورس ایران

فرابورس بازاری برای عرضه سهام شرکت‌هایی است که با توجه به محدودیت ها و قوانین بازار بورس موفق به راه‌یابی به آن نشده‌اند. در واقع قوانین ثبت یک شرکت در فرابورس ساده‌تر از بورس است.

مهم‌‌ترین وظیفه فرابورس، سازمان‌‌دهی شرکت‌‌هایی است که قصد ورود به بازار سرمایه دارند اما شرایط ورود به بورس را ندارند.

در فرابورس نیز مانند بورس، سهام شرکت‌ها معامله می‌شود و تفاوتی در نحوه انجام معاملات وجود ندارد. تفاوت میان این دو بازار در شرایط پذیرش شرکت‌هاست.

فرآیند پذیرش در فرابورس آسانتر از بورس است. در واقع فرابورس بستری برای حضور شرکت‌‌‌های کوچک در بازار سرمایه فراهم نموده‌است.

فرابورس شامل هفت بازار است اما متداول‌‌ترین آن‌ها در فرابورس ایران بازارهای اول، دوم و بازار پایه (زرد، نارنجی، قرمز) هستند.

شرکت‌‌ها بر اساس ریسک سرمایه‌گذاری، شفافیت صورت‌‌های مالی، میزان بدهی و … در دسته‌‌بندی‌های فرابورس، قرار می‌گیرند. به عبارتی نمادهایی که در بازار اول فرابورس درج می‌شوند، ریسک‌ کمتری از نمادهای بازار دوم دارند. به همین ترتیب نمادهای بازار اول و دوم کم ریسک‌تر از بازار پایه هستند.

در بازار اول و دوم فرابورس، سهام شرکت‌‌ها و واحدهای صندوق‌‌های سرمایه‌گذاری پذیرش شده و مورد معامله قرار می‌گیرند. دامنه نوسان قیمت در این بازار ۵ درصد است.

بازار پایه یکی از بازارهای فرابورس است که جهت عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار ایجاد شده است. شرکت‌های حاضر در این بازار فرآیند پذیرش بازارهای اصلی را طی نمی‌‌کنند و به سه دسته تقسیم می‌‌شوند:
1. شرکت‌هایی که درخواست پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی باید در بازار پایه درج شوند.
2. شرکت‌هایی که در فرابورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش ندارند.
3. شرکت‌هایی که به دلیل از دست دادن شرایط بورس یا فرابورس، لغو پذیرش می‌شوند، چرا مقررات ارائه اطلاعات در بازار پایه، به مراتب آسانتر از بازار اول و دوم است و طبعاً ریسک بیشتری نیز در این بازار وجود دارد.
شرکت‌های بازار پایه در سه تابلو پایه زرد، نارنجی و قرمز دسته ‌بندی می‌شوند و دامنه نوسان روزانه آن ‌ها، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است.

بررسی مفهوم بازار و انواع آن با تاکید بر صنعت پتروشیمی

بارها و بارها در یادداشت های مختلف منتشر شده و حتی یادداشت های تحلیلی در صنعت پتروشیمی، با مفهوم بازار این صنعت رو به رو شده ایم. اما به راستی مفهوم بازار چیست و بازارها را چگونه می توان دسته بندی نمود؟ چه فاکتورهایی می بایست در تقسیم بندی بازار در نظر گرفته شود؟

دهه اول قرن بیست و یکم، شرکت ها را به چالش کشید تا توان آن ها در بهره مند شدن از مسائل مالی و حتی ادامه بقا در یک محیط بی گذشت را بسنجند. مسائل مالی، عملیاتی، حسابداری و سایر اقدامات تجاری بدون وجود تقاضای کافی برای محصولات و خدماتی که منجر به سوددهی شرکت شوند اهمیتی ندارند. به عبارتی دیگر باید اوجی وجود داشته باشد تا کف معنا پیدا کند. از این رو موفقیت یک شرکت به مسائل بازاریابی کاملا وابسته است.
بازار را بسته به نیاز، به شکل های مختلفی می توان تعریف و طبقه بندی کرد. فلذا وقتی از بازار صحبت می کنیم می بایست دقیقا بدانیم که از کدام بازار صحبت می کنیم. حداقل چهار نوع بازار قابل تصور است:

بازار بالقوه، بازار آماده، بازار هدف و بازار تحت نفوذ

بازار بالقوه[۱] شامل تمامی افرادی است که نسبت به داشتن آن کالا و یا خدمات علاقه مند هستند. به عنوان مثال پلی اتیلن تولیدی در کشور می تواند در آن سوی مرزها نیز از مقبولیت بالایی برخوردار باشد. به عنوان مثال در ایالات متحده نیز می تواند خواهان داشته باشد. یا حتی کشورهایی که صنعت پایین دستی مناسبی ندارند ممکن است خواهان پلی اتیلن باشند. به عنوان مثال تعداد خریداران پلی اتیلن کشور ۱۰۰ نفر باشد ممکن است بازار بالقوه این محصول ۱۲۰ یا ۱۳۰ نفر باشد. (حتی کسانی که مشتری نیز نمی باشند تمایل به داشتن این محصول را دارند.)

به طور خلاصه می توان گفت: ((بازار بالقوه: انسان ها یا کسب و کارهایی که ممکن است روزی مشتری ما باشند و یا حداقل استفاده از محصولات ما را در تعارض با منافع، علایق و ترجیحات خود نبینند. ))

بازار آماده[۲]: زیر مجموعه ای از بازار بالقوه است. این زیر مجموعه شامل کسانی است که وقت و زمان و سایر منابع لازم برای خرید و استفاده از محصولات و خدمات مورد نظر را نیز دارند. در سطح پتروشیمی و محصولات پتروشیمی می توان بازار آماده را تمام افرادی دانست که توان خرید و تمایل خرید محصول شما را دارند.

بازار هدف[۳] : بخشی از بازار است که ما آن ها را برای عرضه محصولات و خدمات خود انتخاب کرده ایم. ممکن است شما بازار محصول پتروشیمی شما منطقه خاورمیانه باشد لیکن به دلیل محدودیت در فروش، ترجیح دهید که بازار هدف کوچکتری را انتخاب کنید تا رقبای بزرگتر کمتر به شما حساس شوند. این انتخاب شما همان بازار هدف است. مثلا کشورهای همسایه غربی ایران.

بازار تحت نفوذ[۴]: بازاری است که تا این لحظه کالا و خدمات ما را تهیه کرده اند و مورد استفاده قرار داده اند.

مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقد است؛ در بحث بازاریابی می بایست به تمام ۱۰ مورد اشاره شده در تصویر بالا متناسب با صنعت مورد نظر توجه کرد. بازاریابان صنعت پتروشیمی می بایست همانند سیستم های کنترلی به نظارت محیط پیرامون مشغول باشند. متاسفانه ثبات در صنعت پتروشیمی آگاهی از محیط پیرامون را نابود می کند. در همین راستا جمله معروفی است که می گوید stability kills awareness.

در بحث بازاریابی می بایست توجه داشت که محصول مورد نظر ما چه میزان تقاضا در بازار بالقوه، بازار آماده و بازار هدف دارد؟ میزان تقاضا در بازار تحت نفوذ ما چه میزان است؟ به عنوان مثال در گزارش های رسمی و در اشاره به حجم بازار مصرفی فلان کالا (نظیر پلی اتیلن)، به سهم مصرف در بازار آماده اشاره شده است. حال آنکه هر کشور به تناسب موقعیت و جایگاه سیاسی و اقتصادی خود چه سهمی از آن را می توان هدف گذاری نماید؛ همان موضوعی است که در بازار هدف به آن پرداخته می شود.

در پایان می بایست به این نکته نیز اشاره کرد که تقسیم بندی اشاره شده مربوط انواع بازار از حیث شاخص مصرف است و کوچک یا بزرگ بودن یک بازار به خودی خود، نکته مثبتی تلقی نمی گردد. چه بسا که در محصولات پتروشیمی بازار یک محصول specialty با تناژ تولیدی چند ده هزار تن در سال با میزان سوددهی کل بازار محصولی با تناژ چند میلیون تنی برابری کند!

سازوکار انواع بازارها در تعیین قیمت دلار / رانت ناشی از فاصله قیمتی بازارهای مختلف

یکی از ایرادات اصلی بازار ارز ایران چند نرخی بودن ارز است که باوجود تبعات بسیار، سیاستگذار نه تنها در راستای تک نرخی کردن ارز گامی برنداشته بلکه خود بر این سیاست اشتباه دامن زده؛ فاصله قیمتی بالا بین بازارهای مختلف، تاثیرگذاری بر میزان تقاضا و در نهایت رانت و فساد گسترده عمده‌ترین مشکلات نظام معیوب چند نرخی است.

• تعیین قیمت دلار در بازار آزاد
• دلار فردایی
• دلار نیما و سنا
• بازار متشکل ارزی چیست؟
• ارز دولتی

اقتصاد آنلاین – فاطمه اکبرخانی ؛ دلار طی چند سال گذشته به دلیل نوسان قیمت زیاد باوجود هشدارهای مسئولان به یکی از بازارهای جذاب برای سرمایه‌گذاری به خصوص برای افراد بدون تخصص تبدیل شده، اما فارغ از ریسک بالای این بازار عمده‌ترین مشکل آن چند نرخی بودن ارز و به وجود آمدن بازارهایی است که هر کدام سازوکار متفاوتی نسبت به هم دارند.

از تبعات این نظام چند نرخی می‌توان به فاصله بالای قیمت دلار در یک بازار نسبت به بازار دیگر اشاره کرد که از عوامل اصلی افزایش تقاضا و درنتیجه فساد و رانت بوده است؛ به وجود آمدن صف‌های طولانی در مقابل صرافی‌ها برای خرید ارز با نرخ پایین‌تر و فروش آن در بازار آزاد و نهایتا تشدید نوسان قیمت‌ها از معضلاتی است که طی دو سال گذشته بیشتر شاهد هستیم.

در این میان به رغم تاکید بسیار بر ضرورت تک نرخی کردن ارز و آزادگذاشتن بازار در تعیین قیمت به واسطه عرضه و تقاضا، در سال‌های اخیر شاهد تشدید نظام چندنرخی از سوی سیاست‌گذار بودیم؛ نمونه این موضوع ایجاد سامانه سنا، سامانه نیما، بازار متشکل و همچنین ارز دولتی است که هرکدام نرخ‌ و متقاضی خاص خود را دارند.

گفتنی است که سازوکار تعیین نرخ در هر بازار متفاوت بوده و برخی مستقیما زیر نظر بانک‌مرکزی و برخی دیگر به صورت غیررسمی فعالیت می‌کنند. صرافی‌ها‌ی بانکی و غیربانکی از بازارهای رسمی برای معاملات ارزی و نقل‌وانتقال حواله هستند که روزانه نرخ ارز خود را زیر نظر بانک‌مرکزی با کمی تفاوت نسبت به یکدیگر اعلام می‌کنند.

علاوه بر قیمت، محل تامین ارز دو صرافی مذکور تفاوت دیگر آن‌هاست‌؛ ارز صرافی‌ غیربانکی از محل خرید و فروش‌های روزانه مردم و منابع صرافی بانکی از سوی بانک‌مرکزی تامین می‌شود. همچنین صرافی‌ها شنبه تا چهارشنبه تا ساعت۱۷ و در روزهای پنجشنبه تا ساعت۱۴ مجاز به فعالیت هستند.

صرافی‌ملی یکی از صرافی‌های معروف بانکی در میدان فردوسی است که هر ساعت قیمت خرید و فروش دلار و یورو را در تابلو و سایت خود اعلام می‌کند. این صرافی و سایر صرافی‌های رسمی مجاز به فروش سالانه ۲۰۰۰دلار به مردم با ارائه کارت ملی هستند

کانون صرافان ایرانیان هم از مراجع رسمی اطلاع‌رسانی اخبار، اطلاعیه‌ها و بخشنامه‌ها بوده که علاوه بر ارائه این خدمات، روزانه نرخ ارز تمام صرافی‌های مجاز و بازار آزاد را در دو نوبت ظهر و عصر اعلام می‌کند.

تعیین قیمت دلار در بازار آزاد

بازار آزاد یک بازار غیررسمی برای معاملات ارزی است و اغلب قیمت دلار و یورو در آن بالاتر از نرخ صرافی‌ها اعلام می‌شود. اگرچه خرید و فروش ارز در این بازار ریسک بالایی دارد ولی از آنجا که خرید ارز از صرافی‌ها قابل رصد و محدود می‌باشد، بازار آزاد متقاضی بیشتری دارد.

نحوه تعیین قیمت دلار در بازار آزاد با صرافی‌ها متفاوت است؛ قیمت دلار در بازار آزاد ایران متاثر از دلار هرات، سلیمانیه و امارات بوده که البته رفتار بازارساز هم در روند نرخ ارز این بازار بی‌تاثیر نیست.

همچنین فعالیت معامله‌گران در این بازار تقریبا همزمان با صرافی‌ها است یعنی از ساعت ۱۰صبح شروع می‌شود و تا حدود ساعت ۱۸ به پایان می‌رسد.

دلار فردایی

معاملات پشت خطی یکی دیگر از بازارهای غیررسمی برای معاملات ارزی است با این تفاوت که در این بازار ارز به صورت فیزیکی معامله نمی‌شود؛ در معاملات پشت‌خطی قیمت دلار فردایی توسط فروشنده تعیین می‌شود و اگر روز بعد قیمت دلار نسبت به نرخ معامله شده افزایش یابد خریدار سود و در غیر این صورت زیان خواهد کرد.

همچنین معاملات پشت خطی پنهانی بوده عمدتا در فضای مجازی انجام می‌شود و اعلام قیمت دلار در آن به صورت شبانه‌روزی است.

دلار نیما و سنا

نیما و سنا دو سامانه معاملات ارزی با کارکردهای متفاوت است که توسط دولت با هدف کنترل نرخ ارز به وجود آمده؛ باتوجه به اینکه نوسان بالا و تغییر ساعتی قیمت دلار مشکلات زیادی برای واردکنندگان و صادرکنندگان به وجود آورده بود، دولت سامانه نظام یکپارچه‌سازی معاملات ارزی یا همان نیما را راه‌اندازی و این سامانه سوم اردیبهشت ماه ۹۷ به طور رسمی کار خود را آغاز کرد.

در ابتدای کار سامانه نیما، فاصله بالای قیمت دلار آن با بازار آزاد برای واردکنندگان و صادرکنندگان مشکلاتی ایجاد کرده بود ولی به مرور زمان با افزایش نرخ ارز نیما این درگاه از سوی تجار پذیرفته شد.

سنا سامانه‌ای است که توسط بانک‌مرکزی با هدف ثبت معاملات روزانه صرافی‌ها ایجاد شده است، بر این اساس صرافان موظف به ثبت تمامی معاملات ارزی خود در سنا یا سامانه نظارت ارز هستند و اگر تخلفی از آن‌ها سر بزند یا بخواهند از ثبت معاملاتشان امتناع کنند با برخورد بانک‌مرکزی مواجه می‌شوند.

سامانه سنا نرخ‌های ثبت شده را بر اساس میانگین وزنی نرخ خرید و فروش دلار و سایر ارز ها و معاملات آنها در صرافی های معتبر کشور محاسبه می کند و افراد می‌توانند قیمت ارز و دلار را در آن مشاهده کنند.

ساعت فعالیت و اعلام نرخ در این سامانه‌ها نیز همزمان با آغاز به کار صرافی‌های بانکی است و عمدتا هر روز یک بار به‌روزرسانی می‌شود.

بازار متشکل ارزی چیست؟

در بازار متشکل ارزی قیمت تحت مکانیزم عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد، برخلاف بازار موجود که حد نوسان روزانه برای قیمت وجود ندارد، در بازار متشکل به دلیل حضور پررنگ تنظیم‌گر، حد نوسان روزانه وجود دارد که اکنون ۳ درصد است.

بازار متشکل ارزی، بازاری است برای بازیگران بزرگ بازار ارز زیر نظر بانک‌مرکزی. برخلاف بازار آزاد که تمام افراد می‌توانند در آن به خرید و فروش بپردازند، در بازار متشکل تنها معامله‌گران بزرگ یعنی بانک‌ها، صرافی‌ها و بانک مرکزی در قامت بازارساز حضور دارند. گفتنی است نرخ ارز در این بازار از ساعت ۱۱:۳۰ اعلام و تا ۱۶:۳۰ هر چند دقیقه یکبار تغییر می‌کند.

ارز دولتی

ارز دولتی یا همان ۴۲۰۰تومانی یکی دیگر از نرخ‌های دست‌ساز دولت است که تبعات بسیاری در پی داشته؛ ۲۱فروردین ماه۹۷ در پی تشدید نوسان قیمت دلار، دولت نرخ رسمی ارز را ۴۲۰۰تومان اعلام کرد.

در ابتدا دایره تخصیص این ارز بسیار وسیع بود اما به مرور زمان لیست دریافت‌کنندگان ارز دولتی کوچک شد تا اینکه درحال حاضر فقط ۵کالای اساسی مشمول دریافت این یارانه ارزی هستند؛ گفتنی است نرخ ارز دولتی از سال۹۷ تا کنون تغییر نکرده و نحوه تخصیص این ارز هم مستقیما زیر نظر بانک‌مرکزی قرار دارد.

بر اساس این گزارش، همانطور که گفته شد سیاستگذاری ارزی کشور با معضلات بسیاری از جمله نظام چند نرخی ارز رو‌به‌رو است که اگرچه طی سال‌های گذشته دولت‌ها این موضوع را در دستور کار قرار داده‌اند اما تا کنون اقدامی در این راستا انجام نشده و بالعکس سیاستگذار با خلق نرخ‌ها و بازار‌های جدید به این مشکل دامن‌ زده است.

این درحالیست که تک نرخی کردن ارز، علاوه بر واقعی شدن قیمت دلار به حل برخی دیگر از مشکلات اقتصادی از جمله تورم و کاهش فساد کمک خواهد کرد.